หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต เดิมนามว่า “มั่น แก่นแก้ว” เกิดวันพฤหัสบดี เดือนยี่ ปีมะแม ตรงกับวันที่ ๒๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๑๓ (ในหนังสือสุทธิ คือเอกสารที่แสดงความบริสุทธิ์ของภิกษุสามเณรว่าเป็นภิกษุสามเณรที่ถูกต้องตามพระวินัยระบุว่า “ชาตะปีมะแม วันที่ ๒๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๑๓) ณ บ้านเลขที่ ๑ บ้านคำบง หมู่ที่ ๘ ตำบลสงยาง อำเภอโขงเจียม (ปัจจุบันคืออำเภอศรีเมืองใหม่) จังหวัดอุบลราชธานี บิดาชื่อ คำด้วง มารดาชื่อจันทร์ มีพี่น้องร่วมท้องเดียวกัน ๙ คน
        เมื่ออายุ ๑๕ ปี ได้บรรพชาเป็นสามเณรที่วัดบ้านคำบง (ปัจจุบันคือวัดศรีบุญเรือง) บรรพชาได้เพียง ๒ ปี ได้ลาสิกขาตามคำร้องขอของบิดา เมื่อครั้งหลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล ได้ธุดงค์มาบ้านคำบง ได้มีโอกาสอุปัฏฐากจึงเกิดศรัทธาปสาทะวัตรปฏิบัติและถวายตัวเป็นศิษย์ท่าน จนอายุได้ ๒๓ ปี จึงได้ขออนุญาตมารดาไปอุปสมบทเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนา ณ วัดศรีทอง (ปัจจุบันคือวัดศรีอุบลรัตนาราม) เมื่อวันที่ ๑๒ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๓๖ ได้รับฉายาว่า ภูริทตฺโต แปลว่า ผู้ให้ปัญญา เมื่ออุปสมบทแล้วได้มาศึกษาอยู่ในสำนักวิปัสสนา หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล ที่วัดเลียบ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี
        ใน พ.ศ. ๒๔๔๐ ได้ติดตามหลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล ออกธุดงค์ไปปฏิบัติธรรมที่ภูหล่น อำเภอศรีเมืองใหม่ จังหวัดอุบลราชธานี ท่านได้บำเพ็ญภาวนาเป็นระยะเวลาหลายปี ซึ่งถานที่แห่งนี้ถือว่าเป็น ปฐมสมถะวิปัสสนากรรมฐานของหลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต ต่อมา พ.ศ. ๒๔๔๓ หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล หลวงปู่หนู ฐิตปญฺโญ และ หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต ได้ธุดงค์วิเวกไปจำพรรษา ณ พระธาตุพนม ภายหลังท่านเดินธุดงค์ไปในสถานที่ต่าง ๆ และไปศึกษาธรรมะจากพระอุบาลีคุณูปาจารย์ (จันทร์ สิริจนฺโท) ที่วัดบรมนิวาสราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร จนกระทั่ง เมื่อพ.ศ. ๒๔๕๘ กลับมาจำพรรษาที่วัดบูรพาราม อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี เป็นเวลา ๑ พรรษา และติดตาม หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล ไปธุดงค์จำพรรษาที่วัดภูผากูด อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร จากนั้น ท่านได้ธุดงค์ไปตามสถานที่ต่าง ๆ ในภาคอีสานและภาคเหนือ
        ใน พ.ศ. ๒๔๗๘ ท่านบำเพ็ญภาวนาและเข้าถึงธรรมะที่ถ้ำดอกคำ ตำบลน้ำแพร่ จังหวัดเชียงใหม่ และได้พูดกับหลวงปู่ขาว อนาลโย ว่า “ผมหมดงานที่จะทำแล้ว ก็อยู่สานกระบุงตะกร้า พอช่วยเหลือท่านและลูกศิษย์ลูกหาได้บ้างเท่านั้น” ต่อมาพระธรรมเจดีย์ (จูม พนฺธุโล) เจ้าอาวาสวัดโพธิสมภรณ์ จังหวัดอุดรธานี นิมนต์ท่านให้กลับภาคอีสาน ท่านจึงโดยสารรถไฟจากเชียงใหม่ไปกรุงเทพฯ จากนั้นได้ธุดงค์ไปพำนักที่วัดป่าสาลวัน จังหวัดนครราชสีมา และจำพรรษาที่วัดป่าโนนนิเวศน์ จังหวัดอุดรธานี ตลอดจนที่วัดต่าง ๆ จังหวัดสกลนคร
        ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๘๘ - ๒๔๙๒ ท่านเดินทางไปจำพรรษาที่วัดป่าบ้านหนองผือ ตำบลนาใน อำเภอ พรรณนานิคม จังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นที่สัปปายะเหมาะแก่การเผยแผ่พุทธธรรม และทุ่มเทสอนลูกศิษย์ทั้งทางตรงและทางอ้อมโดยไม่เห็นแก่ความเหน็ดเหนื่อย นับเป็นสถานที่ที่ท่านจำพรรษานานที่สุด
        เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๒ หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต อาพาธหนักและมรณภาพ เมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน ๒๔๙๒ ณ วัดป่าสุทธาวาส จังหวัดสกลนคร และศิษยานุศิษย์ได้ร่วมกันจัดงานประชุมเพลิง ณ วัดป่าสุทธาวาส เมื่อวันที่ ๓๐ มกราคม ๒๔๙๓ สิริรวมอายุ ๗๙ ปี ๕๖ พรรษา